2019’a ilişkin yolcu, yük, ticari uçak sayılarını da içeren ‘havacılık istatistikleri’, Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) tarafından önceki gün yayımladı. Buna göre İstanbul Havalimanı’nı (İHL) 2019 yılı boyunca toplamda 52 milyon 578 bin yolcu kullandı. Ancak İHL’nin 7 Nisan itibariyle tam kapasite çalıştığı düşünülürse bu sayıyı yıllık yolcu sayısı olarak değerlendirmek yanlış.

BirGün’den Ozan Gündoğdu’nun haberine göre, kış aylarının gelmesiyle beraber İHL’nin ilk kış sınavında sert rüzgârlara maruz kalması İHL’nin, kapatılan Atatürk Havalimanı (AHL) ile karşılaştırılmasına da neden oldu. Bunun üzerine iki havalimanının performanslarına mercek tuttuk. Açılmadan önce “Türkiye şahlanacak” veya “bu bir havalimanı değil zafer anıtı” diye tanıtılan İHL’nin performansı pek çok kritere göre önceki yıl AHL’nin 2018 performansına neredeyse denk. THY’nin dış hat operasyonlarını İHL’ye kaydırması ve İstanbul’a gelen turist sayısındaki artışla beraber dış hat yolcu sayısında İHL ilgili dönemde önde. İç hatta ise başta ekonomik durgunluk gibi nedenlerden İHL, kapatılan AHL’nin gerisinde. İstanbul’un yabancı turist sayısı 2019’da yüzde 15 artması da hesaba katılırsa İHL performansı izaha muhtaç hale geliyor.

İç hatta Atatürk tercih ediliyordu

Atatürk Havalimanı’nın, İstanbul Havalimanı’nı geride bıraktığı alanlardan biri iç hat yolcu trafiği. Zira şehir merkezine daha yakın olan, dahası 2016’da açılan metro istasyonuyla ulaşımı daha kolay olan AHL halkın tercihi olabiliyordu. Fiyatların da İHL’de daha yüksek olması ekonomik durgunlukla beraber iç hat yolcu sayısını düşüren sebeplerden. Atatürk Havalimanı’nı, 2018 yılının nisan ile aralık ayları arasında 12,9 milyon yolcu kullanırken, 2019’un aynı döneminde İstanbul Havalimanı’nı kullanan yolcu sayısı bunun yüzde 11 gerisinde kalarak 11,5 milyon yolcuda sınırlı kaldı.

İstanbul Havalimanı’na dış hatta turist dopingi

İHL, 2019 yılının nisan ve aralık ayları arasında dış hatta taşıdığı yolcuda AHL’yi geride bıraktı. İlgili dönemde AHL’yi 2018’de 33,8 milyon dış hat yolcusu kullanırken, aynı dönemde İHL’yi 2019’da 36,3 milyon dış hat yolcusu kullandı. Ancak bu farkın altında yatan iki temel bulunuyor. Bunlardan biri THY’nin dış hat operasyonlarını Sabiha Gökçen Havalimanı’ndan İHL’ye kaydırması. Böylece Sabiha Gökçen’i kullanan yaklaşık 1 milyon yolcu 2019’da İHL’ye yönlendirilmiş oldu. İHL’nin dış hatta öne geçmesinin bir diğer önemli neden ise dolar kurunun yükselmesiyle beraber artan yabancı turist sayısında gizli. İstanbul İl Kültür Turizm Müdürlüğü verilerine göre 2018’de İstanbul’a 13 milyon 433 bin gelirken bu sayı, 2019’da 15,5 milyona çıkmış durumda. Böylece fazladan gelen turistler İHL’nin dış hattaki üstünlüğünün en temel gerekçesi olmuş durumda.

Atatürk Havalimanı’na daha çok ticari uçak indi

Ticari uçak adetlerinde de İHL, kapatılan AHL’yi yakalayabilmiş değil. Ticari uçak adedi bir havalimanının en önemli gelirlerinden biri olarak gösteriliyor. Buna karşılık Türkiye’nin milli gelirine ilave yüzde 5 katkı sunacağı iddia edilen İHL’yi kullanan ticari uçak sayısı 2019’u nisan ile aralık ayları arasında 298 bin adet olarak gerçekleşti. 2018’in aynı döneminde AHL’yi kullanan ticari uçak sayısı 304 bin adet olmuştu. Toplam yolcu sayısının hemen hemen aynı olmasına rağmen ticari uçak sayısının İHL’de daha az olması ise geniş gövdeli uçakların daha çok kullanılmasıyla açıklanabilir.

İHL’nin yük taşıması için AHL’nin kapatılması gerekir

AHL’nin açık ara önde olduğu alan ise havalimanından taşınan yük miktarı. 2018’in nisan ile aralık ayları arasında 1,7 milyon ton yük taşıyan AHL’ye karşılık, İHL 2019’un aynı döneminde sadece 800 bin ton yük taşıyabildi. Ancak yaklaşık 2 katı olan bu farkın nedeni AHL’nin henüz yük taşımacılığına kapatılmaması. AHL ticari uçuşlara kapatılmakla beraber 2019 yılı boyunca 1 milyon 105 bin ton yük taşıdı. Bu yük miktarı İHL’nin yıl boyunca taşıdığının yüzde 30 fazlası.

Ya Sabiha Gökçen’e ikinci pist açılsaydı?

İstanbul’un Anadolu yakasındaki Sabiha Gökçen Havalimanı’nın (SGHL) mevcut koşullarda tek pisti bulunuyor. Bu durum hafta sonu yaşanan Pegasus uçağının pistten çıkması havalimanının saatlerce kullanılamamasına neden olmuştu. Ancak Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) bundan 3 yıl önce 10 Aralık 2016 tarihinde Sabiha Gökçen Havalimanı’na 2’nci bir pist yapıldığını duyurmuştu. Üstelik DHMİ’den o tarihte yapılan açıklamaya göre ikinci pist 2019 ortalarında kullanılmaya başlanacaktı. Ancak 2020’ye girilmesine rağmen ikinci pistin açılmaması da spekülasyonlara neden olmuş durumda.

Zira ikinci pistin açılması halinde İHL’nin zaten bekleneni vermeyen performansının daha da zarar göreceği açık. Üstelik İHL’yi işleten İGA’nın yüksek borçları düşünüldüğünde “ikinci pist İGA için mi erteleniyor” sorusunu da gündemde tutuyor. Hele ki İGA’yı oluşturan ortakların Cengiz, Limak, Kalyon MNG gibi dünyanın devletten en çok kamu ihalesi alan inşaat şirketleri olduğu düşünülürse bu spekülasyonun dayanakları güç kazanıyor. DHMİ verilerine göre ise AHL’nin kapanması Sabiha Gökçen Havalimanı’n yaramış görünüyor. Geçen yıl 34,1 milyon yolcu taşıyan SGHL bu yıl yolcu sayısını yüzde 4 artırarak 35,5 milyona çıkardı. SGHL bu performansıyla 2019’da yolcu sayısını artırabilen 10 havalimanından biri olmayı da başardı. 2019’da ekonomik durgunluğun da etkisiyle 45 havalimanında yolcu sayısı azaldı.

Kötümser senaryonun bile altında

Ekonomi ve Dış Politika Araştırma Derneği (EDAM) 2016 yılının Eylül ayında 3’üncü havalimanının ekonomik etki analizi raporunu yayımlamıştı. 3’üncü Havalimanı’nı savunanlarca sıkça atıf yapılan rapora göre 2025’e kadar biri iyimser diğeri kötümser olmak üzere iki senaryo yazılmıştı. iyimser senaryoya göre 2019’da 3’üncü havalimanının taşıyacağı yolcu sayısı 80 milyon 306 bin olacak, kötümser senaryoda ise bu sayı 75 milyon 934 bine düşürülmüştü. Buna karşılık 3’üncü havalimanının açılmışı 2019 Nisanı’na ertelendi. 2019 yılı boyunca Atatürk ve İstanbul Havalimanları’nın toplam yolcu sayısı 68 milyon 650 binde kalarak kötümser senaryonun dahi gerisinde kaldı. Aynı raporda 2020 yılında ise iyimser senaryoyla 85 milyon 912 bin kötümser senaryoyla 80 milyon 163 bin yolcu taşıyacağı öngörüldü. Kötümser senaryoya dahi yetişilebilmesi için gelecek yıl yolcu sayısının yüzde 17 artması gerekiyor.