Irak’ta hazirandan bu yana Irak Şam İslam Devleti’nin (IŞİD) yarattığı kaosun ortaya koyduğu resim çok net: Irak’ın güneyi ve batısındaki Araplar, Sünni ve Şiiler olarak giderek ayrışma sürecine girerken; Kürtler henüz siyasi cephe olarak değil ama askeri cephede birleştiler. Kürt Bölgesel Yönetimi’nin silahlı güçleri (peşmerge) ile Kandil’de konuşlu PKK ve silahlı kolu HPG’ye (Halk Savunma Güçleri) Suriye’den (Rojava) gelen YPG’nin de katıldığı bir hat bu. Erbil’den Dohuk’a oradan Şengal’e çizilen yay da bu hattın resmini ortaya seriyor. Batı’daki Şengal, 5 bin Ezidi’nin katledilmesinin ardından ABD bombardımanının yardımıyla on binlerce insanın Şengal Dağı’ndan kurtarılmasının ardından ağırlıklı olarak YPG tarafından tutuluyor. Doğuda ise iki gün öncesine kadar sıcak cephenin kurulduğu ve dört günlük çatışmaların ardından IŞİD’in elinden geri alınan Mahmur var.
Erbil’den Mahmur’a
Dün Kürt Bölgesel Yönetimi’nin başkenti Erbil’den (Kürtçe ismiyle Hevler) 50 kilometre uzaklıktaki Mahmur’a giderek durumu yerinde gözlemleme
fırsatı buldum. Erbil’den yaklaşık 40 kilometre sonra sağda Musul, solda Kerkük’ü işaret eden ‘Musul Kavşağı’ndan dosdoğru geçtiğinizde Mahmur’a ulaşıyorsunuz. ‘Aşağı Mahmur’ denilen IŞİD saldırısı öncesi 10 bin kişinin yaşadığı ilçe, bölgesel yönetime bağlı peşmerge güçlerinin elinde artık. Hemen bir kilometre ötede Karaçoğan tepesinin eteklerindeki ünlü kamp ise tümüyle HPG’nin kontrolünde. Birlikte hareket ediyorlar, kendilerini de ‘Mahmur Savunma Güçleri’ olarak anıyorlar. Ben Mahmur’da dolaşırken KCK Yürütme Konseyi Başkanı Rıza Altun da peşmerge komutanlarıyla temas etmekteydi. Kürt Savunma Güçleri Mahmur’un ardından son olarak 5 kilometre batısındaki Bakirti kasabasını da Amerikan bombardımanı sonrasında IŞİD’in elinden aldılar.
Mahmur’da IŞİD’den kalanlar
1990’larda Türkiye’den kaçan Kürt sığınmacıların kurduğu kamp BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin gözetiminde tek katlı, bahçeli kerpiç ve taş evlerden oluşan bir kasabaya dönüşmüş. Resmi adıyla ‘Şehit Rüstem Mülteci Kampı’. Sapsarı bir bozkırın ortasında yeşil görünen neredeyse tek yer. Bugün IŞİD’den geriye kapılarında kurşun izleriyle eşyaları yağmalanmış evler, bir doçka (uçaksavar), ile içi mühimmat yüklü üzerinde Arapça arma bulunan üç arazi aracı. Kampı karargâh haline getiren HPG’lilerin evlerden temizlediği koca koca mayınlar bir tarafa yığılmış... IŞİD çok da uzakta değil, 5-10 kilometre ötede güneydoğudaki Arap köylerindeler. Kampı kontrolüne almış HPG’liler tehlikenin geçmediğini anlatıyor.
Peşmerge, panik…
En çok tartıştıkları 7 Ağustos’ta başlayan saldırıda peşmerge güçlerinin ilçeyi boşaltarak aniden çekilmesi. IŞİD saldırısı öncesinde önce ilçedeki peşmerge güçlerinin geri çekildiğini aktarıyorlar. Bir HPG milisi, “20 yıldır savaş görmemişler. Eski kuşak emekli, yenileri deneyimsiz” diyor. Oysa HPG güçleri içinde Rojava’da IŞİD’e karşı savaşmış olanları da var. Bu çekilme HPG’nin de 12 bin sivili 6-7 saat içinde tehliyesini getirmiş. Erbil’de de büyük panik yaşanmasına yol açan bu çekilmenin ardından gönüllü milislerle birlikte HPG toplamda 1500 kişiyle Karaçoğan tepesine mevzilenmiş. Ara sıra uzaktan Katyuşa fırlatan peşmerge güçlerinin geride toparlanıp koordineli olarak saldırıya dönüşmesi IŞİD’in dördüncü günde Mahmur’dan sökülmesini sağlamış. Mahmur’daki savunma güçlerine sorduğunuzda Amerikalıların iki gün bekledikten sonra harekete geçmesinden şikayet ediyorlar. Amerikan uçaklarının Mahmur kampı önünden viraj alarak 10-20 kilometre ötedeki Musul yolundaki IŞİD mevzilerini vurduğunu anlatıyorlar. Mahmurlu bir milis, “Amerika bizim temizlediğimiz pisliği topluyor. Amerika bizim önümüzü temizlemedi” diyor.
Sivillere başka bir kamp
Mahmur’daki sivillerin kısa vadede geri dönmesi mümkün görünmüyor. Normalde Hewler, Süleymaniye, Diana’da inşaat, şoförlük gibi işlerde çalışan kamp sakinleri için Dükan barajı yakınlarındaki Rania’da yeni bir kamp kurulması gündemde. Kontrol artık HPG’nin elinde, Mahmur da artık bir HPG karargahı. IŞİD karşısında Mahmur, Kerkük, Germiyan ve Şengal’de olmak üzere dört ‘karargâh’ oluşmuş durumda. Mahmur, Kürt Bölgesel Yönetimi
ile Irak merkezi hükümeti arasındaki ihtilaflı bölgenin Irak tarafında kalıyordu. Ama burada artık Irak ordusunun esamisi okunmuyor. HPG’liler, ‘Musul’u da alacaklarını’ söylüyorlar.
Bağdat’ta Maliki gerilimi sürüyor
Irak’ta Cumhurbaşkanı Fuad Masum’un nisan ayındaki seçimleri kazanmasına rağmen Hukuk Devleti Koalisyonu’ndan Nuri el Maliki’yi başbakan atamak yerine başka bir ismi tercih etmesinin ardından gerilim sürüyor. Maliki, bu atamanın ‘anayasaya darbe’ olduğunu söylerken, yeni Başbakan Haydar el Abadi, ABD’nin ardından İran’ın desteğini de arkasına aldı. ABD Başkanı Barack Obama, yeni Başbakan Haydar el Abadi’yi tebrik ederken, Dışişleri Bakanı John Kerry, yeni lidere her türlü yardımı yapmaya hazır olduklarını belirtti. Kürt Bölgesel Yönetimi Başkanı Mesut Barzani de ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden ile görüşüp ‘bütün Iraklıları temsil edecek ve kapsayıcı olacak bir hükümet için’ Abadi ile birlikte çalışacağını iletti. İran’dan da Maliki’nin değiştirilmesine yönelik en net olumlama geldi. Dini lider Ayetullah Ali Hamaney’in temsilcisi “İran yeni başbakanın seçimi yönündeki yasal süreci desteklemektedir” açıklaması yaptı. Açıklamada “İran Irak’ı birleşmiş ve güvenli tutmaktan yanadır” vurgusu dikkat çekti. Birlik çağrısının ardından siyasi gruplarla hükümet için görüşmelere başlayan Abadi hâlâ muhalefetle karşı karşıya. Maliki sekiz yılın ardından geri çekilmeye yanaşır görünmese de Şii milisler ve ordu komutanları da değişim sinyali veriyor. Maliki dün üst düzey güvenlik yetkilileri ve komutanlarla görüşürken, ofisinden yapılan açıklamada onları ‘siyasi krize karışmamaları’ için uyardığı yer aldı. Maliki önce atamaya meydan okumuş ve Bağdat’ın kilit yerlerine kendisine sadık güçleri yerleştirmişti. Ancak ikinci günde mevzilerdeki askeri varlığın azaldığı aktarılıyor.
ABD: Durdurduk ama bitiremedik
ABD’li askeri yetkililer ise IŞİD’e yönelik hava saldırılarının ardından örgütü durdurduklarını ancak kontrol altına alamadıklarını söylüyor. ABD Genelkurmay Başkanlığı’nın Operasyonlardan Sorumlu Yetkilisi Korgeneral William Mayville hava operasyonunun “geçici bir etki” yaptığını ancak IŞİD’in toparlanmaya çalışıp bir başka bölgeye hareket edeceği tahmininde bulundu. ABD Savunma Bakanı Chuck Hagel de Pentagon’un Irak ordusu ve Kürt güçlerine ek destek göndermeyi düşündüğünü belirtti. Savunma Bakanlığı’ndan ismi açıklanmayan üst düzey bir yetkili de Pentagon’un Irak’a çok sayıda askeri danışman göndermeyi planladığını kaydetti. Bu arada Almanya da Irak’ın İslamcılarla mücadelesine destek olmak amacıyla öldürücü olmayan silah yardımına hazır olduğunu bildirdi.
Ceyda Karan –Cumhuriyet / 13.08.14
