Kalemini ezilenlerden yana kullanan, bu yolda sayısız eser veren, bundan dolayı hayatı boyunca devletin baskı ve zulmüne uğrayan Rıfat Ilgaz’ı 7 Temmuz 1993 tarihinde, yani 2 Temmuz katliamından beş gün sonra kaybettik. Ilgaz’ın yüreği mücadele arkadaşlarının hunharca katledilmesine dayanamadı.

1911 yılında Kastamonu’nun Cide ilçesinde doğan Ilgaz, Kastamonu Muallim Mektebi’ni bitirdikten sonra Gerede ve Akçakoca’da ilkokul öğretmenliği yaptı. Daha sonra vereme yakalandığı için tedavi için İstanbul’a geldi. 2. Paylaşım Savaşı’na denk gelen bu dönem edebi yaşamında son derece etkili oldu. Karartma Geceleri adlı ünlü eserini bu dönemin ürünüdür.

Ilgaz 1944 yılının Ocak ayında Sınıf adlı kitabıyla adliye ve hapishaneyle tanıştı. 6 ay hapis cezasına çarptırılan Ilgaz hapishaneden çıktıktan sonra öğretmenlikten atıldı. Sağlığı da oldukça bozulduğu için bir süre senatoryumda yatmak zorunda kaldı.

Bu dönemde yaşadılarını satırlara şöyle döktü:

“...Rikkat Hanım’dan 1949 yılında ayrıldım. Benim yüzümden işinden olmaması ve çocuklarımızın zarar görmemesi için anlaşarak ayrıldık. Öğretmenlikten çıkarılmıştım, iki de bir kovuşturmaya uğruyordum. Adım komüniste çıkmıştı. İzleniyordum. Yerim yurdum, ne olacağım belli değildi. Üstelik, verem gibi bulaşıcı bir hastalığım vardı. Bütün bunların eşime de zarar vereceğini, bir gün onun da işinden atılabileceğini düşünüyor, çocuklarım için de kaygılanıyordum. Ayrılmamız bundan oldu.”

Daha sonra oldukça popüler olan ‘Hababam Sınıfı’ adlı romanı 1966 yılında oyunlaştırıldı. ‘Hababam Sınıfı’ daha sonra Ertem Eğilmez tarafından filme çekildi. Ancak film romanın içerdiği bütün toplumsal eleştirilerinden arındırılmış ve eğlencelik bir komedi haline getirilmişti. Ilgaz filme yönelik tepkisini şöyle dile getirmekteydi:

“Onlar, Hababam Sınıfı’nın özüne saygı gösterilerek çevrilmiş filmler değildi. İçeriği bakımından, tezi bakımından aykırı. Ben eğitimi eleştiririm. Kopyacılığı, ezberciliği... Senaryoyu yazanlar öğrenci velilerine başlıyorlar çıkışmaya. [...] Hemen dava açtım.”

Ilgaz 12 Eylül askeri darbesinden sonra, Yıldız Karayel romanını yazarken 28 Mayıs 1981 gecesi Cide’de gözaltına alındı. Gözleri bağlanarak zincirlenen yazar bir süre mezbahaneden bozma hapishaneye konuldu. Kısa bir süre sonra serbest bırakıldı.

2 Temmuz Sivas Katliamı’nda başta yakın arkadaşı Asım Bezirci olmak üzere birçok aydın ve sanatçının katledildiği haberine oldukça üzülen Ilgaz, katliamdan 5 gün sonra 7 Temmuz günü hayatını kaybetti. Ilgaz Zincirlikuyu Mezarlığı’nda Asım Bezirci’nin yanına defnedildi.

Ölümünün 26. yılında Rıfat Ilgaz’ı saygıyla anıyoruz.