Sacco ve Vanzetti Amerika’da yaşayan iki İtalyan göçmendi. Nicola Ferdinando Sacco ayakkabıcı, Bartolomeo Vanzetti ise işportacıydı. Ancak onlar sıradan göçmen işçiler değillerdi. İkisi de örgütlü anarşist işçilerdi. İşçi direnişlerine öncülük etmişlerdi. Askere gitmeyi reddetmiş, savaş karşıtı gösterilerde yer almışlardı. Sacco ve Vanzetti’nin aktif olarak mücadele içerisinde yer aldığı yıllar, tam da Birinci Emperyalist Paylaşım Savaşı’nı ve sonrasını kapsayan yıllara denk geliyordu. ABD’de ilerici-devrimci güçlere yönelik saldırıların arttığı, göçmenlere karşı ırkçılığın yükseldiği bir dönemdi.
İşte böylesi bir süreçte, 15 Nisan 1920’de Sacco ve Vanzetti alakalarının olmadığı bir soygun gerekçe gösterilerek tutuklandılar. 15 Nisan’dan üç hafta önce Massachusetts’te bir ayakkabı fabrikasının maaşlarını taşıyan zırhlı aracına soygun düzenlenmişti ve iki kişi öldürülmüştü. Soygunu işleyenleri arayan polislerin karşısına çıkan Sacco ve Vanzetti ise şüpheli görülüp durdurulmuşlardı. O andan itibaren Sacco ve Vanzetti soyguncu ilan edildiler. Nitekim bu suçu işlediklerine dair Amerikalı polislerin elinde önemli deliller (!) vardı: İkisi de göçmendi ve anarşistti. Ayrıca üzerlerinden silah ve silahtan daha da etkili bir delil olan bildiri çıkmıştı.
Sacco ve Vanzetti’nin yakalanmasıyla birlikte tam yedi yıl, dört ay, on bir gün süren yargısız infaz süreci de başladı. Sacco ve Vanzetti’nin yoldaşlarının yaptığı eylemler, dünya kamuoyunda sürecin geniş yankı bulması, hatta başka bir cinayetten hapis yatan Celestino Madeiras’ın soygunu ve cinayetleri Joe Morelli çetesiyle birlikte işlediğini itiraf etmesi de kararı değiştirmedi. Sacco ve Vanzetti 23 Ağustos 1927’de idam edildiler.
Hiç aklından çıkarma Dante!
Vanzetti, Sacco’nun oğlu Dante’ye yazdığı mektupta böyle sesleniyordu ve ona tam bir hukuksuzluk örneği olan yargılanma süreçlerini anlatıyordu. Dante’ye onların suçsuz olduğunu hiç aklından çıkarmamasını tembihlerken, idam edilmelerinin asıl sebebini ise şöyle tanımlıyordu: “Çünkü biz yoksullardan yanaydık, insanların insanlar tarafından ezilmesine ve sömürülmesine karşıydık.”
Sacco ve Vanzetti 23 Ağustos 1927’de idam edilirken, cellatlarına karşı kazandıkları zaferi de ilan ediyorlardı:
Bunlar gelmese başıma, siz çıkmasaydınız karşıma
ona buna dert anlatacağım diye köşe başlarında
harcar giderdim ömrümü,
silik, belirsiz, yenilmiş titretir giderdim kuyruğu.
Ama şimdi öyle mi ya!
Bizim başarımız bu ölüm, bizim zaferimiz bu.
Dünyada aklımıza gelmezdi böyle yararlı olacağımız,
insanlık için, adalet için, hürlük için
es kaza gördüğümüz bu hizmeti
bir kere değil, on kere yaşasak yapamazdık.
Dediklerimiz, hayatımız, çektiklerimiz hiç kalır bunun yanında
hiç kalır yanında idamımız -bir kunduracıyla bir işportacı parçasının idamı
Yaşayacağımız o son anı elimizden alamazsınız ya!
O bizim işte, o bizim zaferimiz.*
* Vanzetti’nin idamından kısa süre önce kendisiyle görüşen bir gazeteciye söylediklerinden bir pasaj gazetelerde “Vanzetti yargıçlara ne diyor” başlığıyla yayımlandı. Sonradan ABD’deki üniversitelerin birçoğunun ders kitaplarına geçen bu konuşmayı, 1957 yılında Can Yücel “Yargıçlara Son Sözüm” başlığıyla Türkçe’ye çevirdi ve konuşmanın son bölümünü şiirleştirdi. (Kaynak: wikisosyalizm.org)
